‘Stil de tijd’ en vier zussen

Alweer een poos geleden bezocht ik in het Fotomuseum in Rotterdam ‘The Brown Sisters’. Een kleine, intieme fototentoonstelling waarin elke getoonde foto dezelfde vier zussen portretteerde, steeds een jaar ouder.
In een mapje met ongepubliceerde stukjes op mijn laptop, vond ik weer wat ik er toen over schreef:

‘Vier zussen, ze kijken in de lens, serieus en ietwat afstandelijk. Steeds in dezelfde volgorde: Heather, Mimi, Bébé en Laurie. Ze staan of zitten dicht bij elkaar, altijd houdt wel één zus een ander vast. De omgeving is steeds anders: op het strand, in de tuin, bij een bos. Of ze zijn ergens binnen. Soms lijkt het hartje zomer, op andere foto’s dragen de zussen warme truien.

Een keer per jaar zijn ze gefotografeerd, inmiddels al meer dan 40 jaar lang. Het enige wat je weet – én ziet – is dat ze bij de volgende foto weer een jaar ouder zijn. Ineens is de jongste zus geen meisje meer maar ook een volwassen vrouw. Natuurlijk. Wat doet de tijd met hen? Het stemt me weemoedig, verdrietig bijna. “Op deze foto is de oudste zo oud als wij nu zijn”, zeggen mijn vriendin en ik tegen elkaar.
Ik ben niet zozeer nieuwsgierig naar wat het leven hun gebracht heeft. Dat op deze manier het verstrijken van de tijd verbeeld wordt, is me genoeg. Maar misschien juist door tegelijkertijd dichtbij en op afstand te zijn, doet die verbeelding ook een beetje pijn.’

Kort geleden las ik het boek ‘Stil de tijd’ van Joke Hermsen. We zouden het boek bespreken in onze leeskring. Joke begint inspirerend, maar haalt dan al snel de filosofie van Henri Bergson aan. Dan wordt het pittig. Hij sprak over ‘tijd als duur’ en dat is een moeilijk te bevatten begrip. Joke slaagt er onvoldoende in om mij duidelijk te maken wat hij ermee bedoelt. Maar gaandeweg daagt er wel iets, en na onze bespreking helemaal. Het gaat om tijd die als een soort continue onderstroom ervaren wordt, doorgaande tijd in tegenstelling tot kloktijd. Tijd die je kunt ervaren als je om wat voor reden dan ook ineens terugdenkt aan je jeugd of misschien juist aan iets in de toekomst. Terwijl kloktijd het nu weergeeft en je vooral laat weten wanneer je (weer) iets moet doen.

Doorgaande tijd, soms kan die pijn doen, of je juist gelukkig maken. Misschien is het dat wat 40 jaar Brown Sisters verbeeldde.